مقاله اقسام آسیب های سازمان های اطلاعاتی - دانلود
مقاله اقسام آسیب های سازمان های اطلاعاتی در 14 صفحه ورد قابل ویرایش
مقاله اقسام آسیب های سازمان های اطلاعاتی در 14 صفحه ورد قابل ویرایش
مقدمه
در عصری كه اطلاعات بعنوان یك كالای بسیار با ارزش در اداره جوامع و تحولات جهان ایفای نقش می‌نماید سازمانهای اطلاعاتی و امنیتی نقش مهمتری نسبت به گذشته پیدا كرده‌اند. یكی از ویژگیهای عمده اطلاعات در این عصر سرعت مبادله آن و همچنین نقش بخش‌های غیردولتی در این مقوله است در حالیكه در گذشته علاوه بر فقدان تجهیزات پیشرفته ارتباطی، اطلاعات در انحصار دولتها بوده است. بنابراین در چنین شرایطی سازما‌های امنیتی كه نقش عمده‌ای در حفظ امنیت ملی و امنیت عمومی جامعه ایفا می‌نمایند از مأموریت حساس‌تری برخوردار می‌گردند. لیكن این سازمانها نیز همانند سایر نهادها در معرض آسیبهای خاصی قرار دارند. و لذا هر چه سازمان پیچیده‌تر، حساس‌تر و مهمتر باشد شناخت آسیب و آفتهای آن نیز اهمیت بیشتری پیدا می‌كند.
در این مقاله آسیبهایی كه نیروهای اطلاعاتی را از درون و بیرون سازمان تهدید می‌كند مورد بررسی قرار گرفته است.
تفاوت عمده و اساسی انسان با دیگر جانداران كه ملاك انسانیت اوست و منشأ چیزی به نام تمدن و فرهنگ انسانی گردیده در «بینشها و گرایشهاست.»
ارسطو بشر را اصولاً حیوان بیولوژیك میدانست و معتقد بود كه برای تبیین طبیعت او باید خصوصیات، قابلیت‌های بدنی وارثی او را اصل قرار داد.
افلاطون فكر می‌كرد كه بشر حاصل نوعی از اجتماع است و در جمهوری خیالی خود، معتقد بود كه با به كار بردن نهادهای تربیتی و اجتماعی می‌توانیم طبیعت بشر را به هر صورت كه بخواهیم، درآوریم (2)
امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «اتزعم انك جرم صغیر و فیك نطوی العالم الاكبر.»
ساختمان وجودی آدمی یك نظام تشكیلاتی فوق‌العاده ظریف و پیچیده است، این ساختمان آمادگی ورود به خیر و شر را دارد. انسان موجودی است كه در هر دو جهت استعداد رشد را دارد، به خصوص در مشاغلی كه با گناه و یا مطالبی رو به تزاید گناه، قرار گیرد. این انحراف در مسیر تربیت بشر با سرعت بیشتری حركت خواهد كرد و زاویه كوچك انحراف در شروع، به فاصله‌ای عمیق تبدیل خواهد شد.
بررسی عوامل مختلف مانند انگیزه، نیت- زمینه‌های بروز استعدادهای طالب خیر و شر، و مسائلی از قبیل از وظایف پیشگیرانه یك سازمان حفاظت اطلاعاتی است.
دو باغ را در نظر بگیرید كه از نظر آب و خاك و هوا و حرارت، درختان و بوته‌ها یكسانند. اگر باغبان یكی از آنها به آفات، آسیب‌ها و نابودی باغ خود توجه داشته باشد، آن باغ از طراوت، شادابی، شكوفه، گل و میوه‌های فراوان برخوردار خواهد بود ولی اگر باغبان دیگر به آفات و آسیبهای باغ خود توجه نداشته باشد، در نتیجه باغی پژمرده و میوه‌های كرم خورده خواهد داشت.
انسان نیز چنین است، اگر به آفات روحی و جسمی خود توجه نكند، عنصری خطرناك و آلوده خواهد شد و اگر همین انسان در محیطی مانند محیط اطلاعاتی و امنیتی كه زمینه‌های آسیب شغلی در آن بیشتر فراهم است قرار گیرد ولی به آسیب‌ها و آفات توجه نداشته باشد با سرعت و شدت بیشتری به مرزهای آلودگی نزدیك خواهد شد.
سازمانهای امنیتی كه مأموریت‌های خاص آن با پنهانكاری همراه است و برای اجرای ای مأموریت از ابزار و شیوه خاص پنهانكاری نیز استفاده می‌نمایند با آسیبهای پنهانی در درون و بیرون از سازمان مواجه هستند.
آسیبهای سازمانی
واقعیت این است كه در تمام كشورها وجود سازمانهای اطلاعاتی، متضمن آرامش و حفاظت از منافع ملی در برابر مطامع و منافع بیگانگان است.
ساختار محرمانه چنین سازمان‌هایی و ارتباط تنگاتنگ آنها با نهادها، قدرت كاركردهایشان را متوجه نیروهای داخل نیز می‌كند. مهمترین نقش سازانهای اطلاعاتی و امنیتی پیاده‌سازی سیاست‌ها و اقدامات پنهان مربوط به حفظ امنیت ملی كشور می‌باشد (1)
بخاطر ویژگیهای دوگانه اقدامات پنهان كه مخفی‌كاری و پیچیدگی اجرا می‌باشد، طبعاً افراد، ساختار و سازمانهای عادی كشور قادر به اجرای این مأموریتها نمی‌باشد لذا نقش سازمانهای اطلاعاتی و امنیتی بعنوان یكی از ساختارهای مؤثر و كارآمد در حفظ امنیت ملی كشور بیش از پیش بارز می‌گردد.
حقیقت آن است كه نوع شغل و ماهیت كار اطلاعاتی و كیفیت آن بنحوی است كه در صورت وجود شرایط مناسب، زمینه انحراف، فساد و آسیب فی نفسه در نزد كاركنان براحتی مهیا می‌شود. طبعاً این دسته از انحرافات بصورت فردی و با انگیزه‌های شخصی صورت می‌گیرد. لذت به لحاظ ماهیت كار اطلاعاتی شناخت آسیبهای این مشاغل مهمتر از مشاغل دیگر است.
طبیعت انسان بسیار آسیب‌پذیر است و در مواردی كه این مسئله به روان آدمی مربوط می‌شود آسیب‌پذیری افزایش پیدا می‌كند، حال اگر انسان در محیطی انباشته از زمینه‌های آسیب مانند سیستم اطلاعاتی قرار گیرد زودتر و آماده‌تر در مسیر آسیب‌پذیری قرار می‌گیرد.
نوع شغل، تعاملات موجود در كار، نقش ابزار اطلاعاتی، بروز شخصیت‌های كاذب، استفاده از احكام ثانویه پنهان و غیره در یك سازمان اطلاعاتی و امنیتی زمینه‌هایی برای آسیب‌پذیری نیروهاست.
بنابراین می‌توان گفت كه یك نظام اطلاعاتی از ناحیه عوامل درون سازمانی و عوامل برون‌سازمانی در معرض آسیب قرار دارد
(4) گزینش:
عدم دقت در گزینش و به كارگیری افراد فاقد شرایط روانی مناسب در مشاغل اطلاعاتی از تسهیل‌كننده‌های جدی بروز آسیب شغلی است.
(5) قدرت فزاینده:
طبیعت دستگاههای اطلاعاتی امنیتی به گونه‌ای است كه استعداد بسیاری در آنها برای تجاوز به حقوق شهروندان خصوصاً افراد صاحب‌نظر مستقل منتفذ وجود دارد، زیرا سیستم این دستگاهها معمولاً بسته و معطوف به قدرت است. الگوهایشان عمودی، متمركز و كاركرد آنها مخفی است. اختیارات قانونی آنان براساس تعقیب، تجسس و تعرفه‌های سریع و میان‌بر بوده و مدعیانش مؤلفه‌هایی همچون امنیت ملی، كیان اجتماعی و موجودیت یك نظام سیاسی است و معمولاً در اقدامهای خود به اینگونه دعاوی استناد می‌جویند و استدلال می‌كنند، در نتیجه كمتر جایگاهی می‌تواند بر آنان نظارت نماید كه آیا عملكرد سازمان اطلاعاتی واقعاً برای تأمین امنیت ملی بوده یا خیر؟
(6) مشكلات خاص نظارتی
برای بررسی ضرورت نظارت بر دستگاههای اطلاعاتی از حیث كاری باید به طور لكی به موضوع مهم روابط اطلاعات و مصرف‌كنندگان و رابطه اطلاعات با سیاست و سیاستمداران توجه داشت. ضمن تأكید بر اینكه وجود فاصله بین نهاد اطلاعات و سایر نهادهای سیاسی كه خود متضمن حفظ استقلال فعالیتها، شكل‌گیری و قوام حرفه مستقل اطلاعات و ارتقای كارآیی و كارآمدی آن موجب تأمین منافع ملی نظام خواهد شد، باید گفت مسئله نظارت باعث رونق گرفتن كیفیت فعالیت اطلاعاتی نیز خواهد شد. به سخن دیگر با تقویت نهادهای نظارتی، كم و كیف امور اطلاعاتی و جایگاه سازمان اطلاعاتی برجسته‌تر خواهد شد و نیز تحلیلها و یافته‌های آن از مقبولیت بالاتری برخوردار خواهد شد.
برای بررسی دقیق‌تر بحث، استدلال‌های ذیل باید مورد امعان‌نظر قرار گیرد.
الف- نظارت باعث اعتماد مسئولین به اطلاعات می‌شود، چون اطلاعات باید در خدمت سیاستگذاران باشد. اگر سیاستمداران و مصرف‌كنندگان احساس نظارت داشته باشند، داده‌ها و تحلیلهای اطلاعات را به راحتی می‌پذیرند چون یك اصل اساسی مهم در نزد مصرف‌كنندگان اطلاعات، نحوه تولید اطلاعات است كه این خود از نتایج كار اطلاعاتی مهمتر است.
ب- وجود نظارت باعث اعتماد مصرف‌كنندگان به نحوه فراینده تولید اطلاعات می‌شود زیرا به صحت و درستی روشها، رعایت اصول و موازین قانونی و قضایی دركار پرسنل اطلاعاتی تردید نخواهند داشت.
ج) تولیدات ومحصولات اطلاعاتی با محصولات یك كارخانه قابل مقایسه نیست به همین دلیل تولید انبوه ومتنوع محصولات اطلاعاتی در برخی سارمانای اطلاعاتی مورد انتقاد قرار گرفته و بر تولید اطلاعات كیفی و مؤثر وكاهش از حجم محصولات تأكید شده است.
د) صداقت محور اصلی تمام فعالیتها وهویت سازمان اطلاعاتی است. از این روحتی صاحبنظرانی كه بر نظارتهای ساختاری تأكید فراوان دارند معتقدند بدلیل دخالت عامل انسانی هیج یك از نظارتهای بیرونی كامل نیستند.
ه) سازمانهای اطلاعاتی ویژگیهای منحصر بفردی دارند، هر چه از خارج به داخل سازمان تزدیك تر می شویم و هرچه در سازمان به شخص عمل كننده نزدیك گردیم، مشخص شدن نظارت قوی تر خواهد شد. این امر اقتضای فعالیت اطلاعاتی است یعنی محیط فعالیتهای اطلاعاتی (به خصوص عملیات) این گونه تعریف شده است كه بر اعتماد و قدرت شخص پایه گذاری می شود.
بنابر این برخلاف محیط های معمولی ومتعارف ، به جای تأكید بیش از حد به نظارتهای بیرونی باید برنظارتهای درونی و شخصی توجه نمود، به عبارت دیگر باید به تناسب ظرف و مظروف توجه داشت تا فعالیتها به صورت طبیعی وآسانتر انجام شود. لذا اگر درمحیطهایی كه اقتضای فعالیت درآن عملی، رسمی و شفافیت است بیش از حد به نظارت شخص توجه شود، احتمال فساد بالا می رود . برعكس اگر در محیطهای پنهان و غیر شفاف . نهادهای رسمی نظارتی بیش از حد دخالت نمایند، احتمال ناكارایی و همجنین قرار گرفتن فساد در لایه های پنهان تر بیشتر می شود زیرا ابزار چنین كاری در اختیار عنصر سازمانی وجود دارد وبسیاری از اسرار و اطلاعات كاملاً مشخص است و در جایی ثبت نمی شود، بنابر این سرمایه گذاری برنیروی انسانی مناسب از ابتدای استخدام تا پایان كاروی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
در جمهوری اسلامی ایران با توجه به اسلامی بودن نظام ولزوم انتخاب نیروهای اطلاعاتی از بین معتقد ترین افراد ، ابزارهای مناسب برای تقویت نظارتهای مشخص و درونی وجود دارد لذا باید از این توانایی و استعداد به نحو شایسته استفاده شود. البته نادیده گرفتن مسایل فوق و نقدان برنامه ریزی در نظارت های درونی ویا نامناسب بودن نظارتهای بیرونی توانایی واستعداد فوق رابه سلاحی مخرب تبدیل ودر نتیجه فساد بیشتری تولید می كند.