مقاله بررسی جامع بورس - دانلود
مقاله بررسی جامع بورس در 50 صفحه ورد قابل ویرایش
مقاله بررسی جامع بورس در 50 صفحه ورد قابل ویرایش
فهرست
عناوین: صفحه
بورس كی كجا چگونه؟.......................................................................................... 1
مفهوم بورس......................................................................................................... 2
پیشینه بورس در ایران.......................................................................................... 2
بورس تهران از ابتدا تا امروز............................................................................... 5
بورس اوراق بهادار و تشكیلات سازمانی اش...................................................... 8
بورس را به چه می شناسند.................................................................................. 10
انواع بورس........................................................................................................... 13
وظایف بورس........................................................................................................ 14
مزایای بورس........................................................................................................ 16
جاذبه های بورس اوراق بهادار برای مردم......................................................... 17
جاذبه های بورس اوراق بهادار برای شركت ها.................................................. 19
بورس اوراق بهادار و اقتصاد كلان...................................................................... 20
روش تشكیل سبد سهام و مدیریت آن.................................................................. 22
انتخاب صنایع برتر................................................................................................ 24
تعیین درصد مربوط به هر صنعت در سبد.......................................................... 25
انتخاب سهام برتر در هر صنعت.......................................................................... 25
اصولاً خوبست چند سهم در سبد داشته باشیم.................................................... 26
انواع سهام............................................................................................................. 27
ارزش سهام.......................................................................................................... 28
زمان خرید و فروش سهام................................................................................... 29
شرایط و ضوابط پذیرش سهام در بورس اوراق بهادار...................................... 30
ماده 2- ضوابط پذیرش سهام شركت ها در تابلو دوم تالار اصلی..................... 31
ماده 3- ضوابط ارتقای سهام شركت ها از تابلوی دوم به تابلوی اول تالار اصلی............... 33
ماده 4- ضوابط پذیرش سهام شركت ها در تالار فرعی..................................... 34
بورس ما و مشكلات آن ....................................................................................... 37
روند شاخص در دهة 80...................................................................................... 40
نارساییهای سیستم كنونی معاملات سهام............................................................ 42
راز بقا در بورس تهران........................................................................................ 44
منابع ..................................................................................................................... 46
بورس؛ كی ، كجا، چگونه ؟ …
می گویند در بلژیك قرن پانزدهم، مردی به نام «واندر بورس» خانه ای داشت، كه صرافان و دلالان در مقابل خانه اش به داد و ستد پول و اوراق بهادار می پرداختند. بدین ترتیب، نام فعالیتی كه بعدها، یعنی در سال 1460 میلادی، دارای تشكیلاتی شد و بازار متشكلی را شامل گشت، از اسم آن مرد بلژیكی ، گرفته شد. اما تاریخ اولین بورس بین المللی را تنها میتوان تا اوایل قرن هفدهم عقب برد، یعنی زمان تاسیس سازمان بورس آمستردام، با اینحال آنچه ذهنیت تشكیل چنین سازمانی را به وجود آورد، خود، داستان دیگری دارد؛ تجار و بازرگانان راهی را می جستند تا در معاملات خود، با زیان كمتری مواجه شوند، بهترین راه حل نیز تقسیم زیان بود ! آنچه در سال 1553 میلادی رخ داد، ایجاد شركتهای سهامی عام بود كه در سال 1602 با تاسیس شركت هند شرقی، شكل اصلی خود را پیدا نمود و بدین ترتیب اساس بازار سرمایه پایه گذاری شد.
بازار سرمایه، همزمان با انقلاب صنعتی در اروپا، مانند قارچ شروع به رشد نمود و به مرور، كشورهایی نظیر آلمان، انگلیس و سوییس را در برگرفت. هر كدام از كشورها نیز، به نوبه خود و به فراخور نیاز خویش، قوانین و مقرراتی را وضع كردند تا از تقلب و حق كشی و … جلوگیری كنند.
مفهوم بورس:
با آنچه گفته شد میتوان گفت: بورس به مكانی گفته میشود كه در آنجا پاره ای از كالاها و اوراق بهادار قیمت گذاری میشوند و سپس بر روی آن كالاها و اوراق بهادار معامله انجام میگیرد.
پیشینة بورس در ایران:
اندیشة اصلی ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال 1315 باز می گردد. در این سال دو كارشناس هلندی و بلژیكی فقط به منظور بررسی امكانات قانونی تشكیل سازمان بورس در ایران و احیاناً ایجاد آن، به ایران سفر كردند. در همان سالها بانك ملی نیز به عنوان تنها متصدی امور بانكی در كشور، مطالعات مشابهی را در دستور كار داشت. اما جنگ جهانی دوم، فرصت ادامه فعالیت را به هیچ یك از محققین نداد. از سرگیری مطالعات در این زمینه نیز به فرصت مناسبتری نیاز داشت و آرامش نسبی بعد از كودتای بیست و هشت مرداد 1332 زمان مساعدی بود برای اتاق بازرگانی، اتاق صنایع و معادن، بانك مركزی و وزارت بازرگانی تا چند سالی را به بررسی پیرامون این بازار و شرایط ایران برای تشكیل آن بپردازند. در سال 1333 به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ماموریت داده شد كه به تشكیل بورس اوراق بهادار اقدام كنند این اقدام هم به نتیجه نرسید.
در سال 1345 قانون تاسیس بورس اوراق بهادار به تصویب مجلس رسید و بانك مركزی موظف شد كه آیین نامه های اجرائی قانون مزبور را تنظیم و به تاسیس بورس اقدام كند. فعالیت بورس اوراق بهادار تهران عملاً از بهمن ماه سال 1346 آغاز شد. بانك صنعت و معدن و نفت پارس سهام خود را در بورس تهران عرضه كردند. در سال 1347 در مجموع، 6 شركت با 6/2 میلیارد ریال سرمایه به بورس تهران راه یافتند. در سال های بعد با اجرای برنامه گسترش مالكیت سهام واحدهای تولیدی كه بر اساس آن واحدهای خصوصی و دولتی مكلف بودند به ترتیب 49 و 99 درصد سهام خود را به مردم عرضه كنند و نیز با برقراری معافیت های مالیاتی برای شركت های پذیرفته شده در بورس فعالیت های بورس توسعه یافت به طوری كه تا سال 1357 تعداد 105 شركت جمعاً با 9/229 میلیارد ریال سرمایه به عضویت بورس درآمدند. در سال 1358 به علت ملی شدن بانك ها و شركت های بیمه و حذف نام بانك ها و شركت های بیمه عضو بورس از فهرست نرخهای بورس تهران؛ هم چنین به علت تصویب قانون حفاظت و توسعة صنایع ایران و حذف نام شركتهای مشمول این قانون از فهرست نرخهای بورس تهران- قیمت سهام به شدت پایین آمد و ركود بورس آغاز شد كه تا سال 1368 ادامه داشت.
از سال 1368 بورس تهران دوباره فعال شد علت این بود كه برنامة اول توسعة اقتصادی- اجتماعی تصویب شد و واگذاری سهام كارخانه ها به مردم به منظور اصلاح ساختار اقتصادی كشور مورد تایید مسئولان قرار گرفت.
درسالهای 1369 و 1370 فعالیت بورس هم به لحاظ تعداد سهم های مورد معامله و هم به لحاظ حجم ریالی معاملات پررونق بود . قیمت سهام ، به دلیل وجود تقاضای زیاد ، به سرعت افزایش یافت. اما در سال 1371 بازار سرمایه در كشور دستخوش بحران شد و بازار بورس سال سختی را گذراند و حجم معاملات كاهش یافت. سالهای 1372 و 1373 برای بازار بورس سالهای نسبتاً خوبی بود. تعداد سهام معامله شده و حجم ریالی معاملات افزایش یافت. در سالهای 1374 و 1375 فعالیت بازار بورس اوراق بهادار تهران اوج گرفت به طوری كه، به لحاظ افزایش شاخص قیمت سهام، بورس تهران در میان كشورهای عضو فدراسیون بورسهای جهان مقام دوم را كسب كرد. اما در بررسیهای بعدی معلوم شد كه متأسفانه این افزایش بی منطق و ساختگی بوده است. مردمی كه فاقد هر نوع آگاهی از مسایل مالی به امید رسیدن به سود باد آورده به بورس تهران هجوم آوردند و مثلاً سهمی را كه وعدة 2500 ریال سود سالانه داده بود به مبلغ 40000 ریال
خریدند.
جالب آن بود كه تمام این سود هم صرف 200 درصد افزایش سرمایه و مالیات شد و پولی عاید سهامدار نكرد. و بالاخره وقتی از اواخر سال 1375 فعالیت بازار بورس تهران از رونق افتاد همین سهم به 2500 ریال معامله شد و دارندة خود را به شدت متضرر كرد (هر 40000 ریال سرمایه او شده بود 7500 ریال، یعنی نزدیك به 20 درصد اصل سرمایه او باقی مانده و بیش از 80 درصد سرمایه او از بین رفته بود.)
20 ماه شاخص كل قیمت سهام روند نزولی داشت تا بالاخره از اوایل سال 1377 به تدریج شاخص كل قیمت سهام روند صعودی پیدا كرد و دوران رونق بورس آغاز شد و هم چنان ادامه دارد. مهمترین عوامل تشكیل دهندة رونق عبارتند از : ارائه دقیق آمار و اطلاعات شركتهای پذیرفته شده، نرخ گذاری درست سهام پس از برگزاری مجمع عمومی و تقسیم سود، شفافیت هر چه بیشتر اطلاعات و ماشینی كردن سیستم اطلاع رسانی، برخورد با شركتهای خاطی و تدوین آیین نامه انضباطی برای عملكرد كارگزاران، كه عموماً پس از تغییر هیات مدیره بورس صورت گرفت. ایجاد بورس كالا (مانند بورس فلزات و …) هم چنین جلب اعتماد مردم و بالا بردن فرهنگ بورس در جامعه، بهسازی ساختار بورس و تجدیدنظر در قوانین بورس و به روز درآوردن آنها كه به كمك آنها میتوان حجم و اندازة كوچك بورس تهران را متناسب و مطلوب كرد.
در اینجا بی انصافی است اگر ذكری از ابوالقاسم خردجو، ریاست وقت بانك توسعه صنعتی و معدنی ایران نكنیم، هر چه باشد، بورس فعلی به او مدیون است. او را میتوان از بنیانگذاران این سازمان به حساب آورد. وی با تاسیس سازمان بورس تا سال 1357 به عنوان رئیس هیئت مدیره و عضو شورای بورس فعالیت كرد. اما این تلاشها برای یك هدف صورت گرفت: تجهیز پس اندازهای خصوصی و تخصیص آن به سرمایه گذاری صنعتی و تولیدی.
بورس تهران، از ابتدا تا امروز …
اگر بخواهیم دوره های فعالیت بورس تهران را از آغاز بررسی كنیم می توانیم آنرا به چهار دوره تقسیم كنیم:
دوره نخست، سال 1346 تا نیمه اول سال 1357؛ رونق تدریجی بورس: بورس تهران در سال 1346 راه اندازی شد، اما معامله اندك روی سهام بانك توسعه و صنعتی ایران، توجیه كننده فعالیت این سازمان نبود. بهترین راه حل نیز، وارد كردن سهام چند شركت جدید در بورس و انجام معامله بر روی اسناد منتشر شده خزانه و قبوض اصلاحات اراضی بود. اما این اقدام نیز مسئولان را راضی نكرد. در مرحله بعد، دولت راهكار مناسبتری را در نظر گرفت، معافیت مالیاتی برای شركتهای پذیرفته شده در بورس تهران به سال 1351، اما تا مردم و سهامداران جزء با بورس آشنا نشوند، نمی توان رونق بورس را جدی و پایدار دانست. به این ترتیب فصل نوین فعالیت بورس، از سال 1353، یعنی زمان واگذاری سهام به كارگران و كشاورزان آغاز شد. تا پایان دوره مورد بررسی، حجم معاملات به بیش از 34 میلیارد ریال رسید.
دوره دوم، نیمه دوم سال 1357 تا سال 1368؛ ركود تدریجی و توقف نسبی فعالیت بورس:
با آغاز اعتصابات و مبارزات مردمی كه به سقوط رژیم شاهنشاهی انجامید، امنیت سرمایه گذاری به مرور به خطر افتاد و بازار بورس نیز متاثر از شرایط، از دوران اوج خود فاصله گرفت. با پیروزی انقلاب، بسیاری از صنایع و شركتها ملی شدند و همین امر، معامله بر روی سهام آنها را بی معنی كرد. به این ترتیب، چه به دلیل ملی شدن برخی شركتها و چه به خاطر تغییر مالكیت شركتهایی كه صاحبان آنها، كشور را ترك كرده بودند، تعداد شركتهای پذیرفته شده در بورس از 105 شركت به 65 عدد كاهش یافت. اما مهمتر این كه همین تعداد نیز فعالیت چندانی نداشتند. پس، حجم معاملات بورس تا پایان این دوره به 10 میلیارد ریال كاهش پیدا كرد.
بورس ما و مشكلات آن
حداقل پنجاه درصد از بازدهی سرمایه گذاری در سهام بستگی به وضع بازار سرمایه از نظر ركود یا رونق دارد. وضع بازار سرمایه نیز به نوبه خود متأثر از عوامل خارج از بازار و عوامل تعیین كننده كارایی بازار است. این در حالیست كه اكثریت فعالان در بورس تمام هم و غم خود را مصروف تحلیل سهم می كنند و تحلیل كلان بازار را فرع می دانند. وضعیت اخیر بورس شاید هشداری باشد كه در یك بازار سرمایه غیركارا و دچار مشكل ساختاری، كار چندانی از آنالیز تكنیكی یا فوندامنتال سهام برنمی آید. بدین لحاظ همه فعالان بورس باید در كنار تحلیل سهم به اوضاع كلان بازار سرمایه و بهبود آن توجه داشته باشند و در صورت امكان در جهت كارایی بازار تلاش كنند.
بورس سهام ایران از سه گروه عوامل تأثیرپذیر است:
1- عوامل خارج از بورس خارج از ایران مانند اوضاع منطقه، مسئله انرژی اتمی، تهدیدات آمریكا و غیره
2- عوامل خارج از بورس داخل ایران مانند تصمیمات دولت و مجلس، انتخابات ریاست جمهوری و …
3- عوامل داخلی بورس
در خصوص عوامل مربوط به گروه اول و دوم بسیار گفته و نوشته شده است. در گزارش مدیریت بورس به هیئت دولت و مصاحبه های ایشان نیز تماماً و انحصاراً به این دو گروه از عوامل اشاره شده است. این بدان معناست كه در گزارش به دولت و مردم در خصوص مشكلات بورس، گویا مطلب قابل گزارش و توجهی در خصوص عوامل مشكل زای داخلی بورس وجود ندارد.
اگر بازار سرمایه از استواری ساختاری برخوردار باشد كمتر از عوامل خارج از آن دچار بحران میشود. ضمن آنكه نباید عملكرد مناسب بورس را مشروط به فقدان مشكل در ایران و جهان نمود.
مهمترین و اصلی ترین مشكل و نارسایی بورس سهام ایران فقدان یا عملكرد ناقص سازوكار عرضه و تقاضا است. روند شاخص و قیمتها عمدتاً متأثر از سیاستهای مدیریت بورس، دستكاری در قیمتها و شگردهای سفته بازان و صاحبان رانت در بورس است اما سازوكار عرضه و تقاضا در این معركه از همه عقب و مظلوم مانده است. بازار سرمایه از همه چیز بیش از عرضه و تقاضای واقعی تأثیر می پذیرد. در حالیكه شاخصهای تكنیكی و فوندامنتال در خصوص سهام یك جهت را نشان می دهند، حركت و روند در سوی دیگر است.
ریشه این امر و علت بنیادی اینست كه ساز و كار عرضه و تقاضا بر دو ركن اصلی از یاد رفته یا كم توجه شده و عقب مانده بورس استوار است كه یكی سیستم معاملات و دیگری سیستم اطلاع رسانی است. در غالب موارد آنچه تقاضا برای خرید یا فروش را می سازد استفاده از اهرمها و رانتهایی است كه نارسایی و عقب ماندگی سیستم معاملات و سیستم اطلاع رسانی در اختیار اقلیتی ذینفع و مدافع وضع كنونی گذشته است. كم توجهی به اصلاح و روز آمدی این دو ستون بازار سرمایه موجب نابرابری شدید برای اكثریت سهامداران عادی و رانت بسیار پول ساز برای اقلیت صاحب حق تقدم دسترسی به اطلاعات و نزدیك به سیستم كنونی معاملات كه در آنها رعایت نوبت در اختیار كارگزاراست، شده و این خود موجب فساد بسیار و سلب اعتماد سرمایه گذاران عادی نسبت به سلامت بازار سرمایه شده است.
در حالیكه توسعه سخت افزاری و گسترش فیزیكی بورس مورد توجه بوده است، بعد نرم افزاری توسعه و اصلاح ساختاری و رفع نابرابریهای اشاره شده گرفتار كم توجهی است. مدیران بورس اصلاحات ساختاری در دو زمینه بنیادی سیستم معاملات سهام و اطلاع رسانی یعنی دو ركن اصلی سازوكار عرضه و تقاضا در بورس سهام ایران را، در اولویتهای آخر قرار داده اند. در زمینه گسترش بازارهای محلی در شهرهای مختلف و ایجاد سالنهای جدید بورس در تهران كارهای زیادی انجام شده است، ولی در خصوص رفع تنگناهای مربوط به الزامات ساختاری و بنیادی یاد شده كه بدون توجه به آنها بازارها و سالنهای جدید هم گرفتار نارساییهای موجود خواهند بود، اقدام و پیشرفت موثری به چشم نمی خورد.
واقعیت اینست كه اقدام مؤثر در خصوص اصلاحات ساختاری در دو ركن بنیادی اشاره شده در بورس بدون برخورداری از نگرش سیستمی ممكن نخواهد بود.
نارسایی ساختاری و نابرابری حاصل از آن كه مربوط به عملكرد عوامل داخلی بورس است منجر به سلب اعتماد از بازار سرمایه شده است بنحویكه سرمایه گذاران عادی روند بازار را عمدتاً ناشی از تصمیمات غیرقابل پیش بینی مدیریت بورس و یا ترفندهای سفته بازان و صاحبان رانت در این بازار می دانند. تا زمانیكه اعتماد به بازار سرمایه باز نگردد استقبال سهامداران، سرمایه گذاری در بورس و رشد شاخص ها با مشكل مواجه خواهد بود.