مقاله نقش زیردریایی های ایران در امنیت خلیج فارس و دریای عمان
چکیده
استراتژی اصلی دریائی عبارت است از یک قدرت دریائی که قادر باشد ضمن انکار استفاده دشمن از راههای دریائی از آنرا برای خود محفوظ دارد. علیرغم تحولات جدید در ترکیب ناوگان و در ساختمان ناوها و زیردریایی ها و کلیه تجیهزات دریایی موضوع تسلط بر دریا در استراتژی دریائی همچنان ثابت باقی مانده در حالیکه تاکتیک رزم در دریا متناسب با تغییرات فاصله در یگانها در سیستم سلاح دگرگونیهای زیادی را پذیرا شده است. عمده این تغییرات شامل یگانهای سطحی و زیرسطحی ازدیاد برد سلاحها و بهبود در توانائی های (از جمله انسان بعنوان عامل بکارگیرنده) دستگاههای مختلف و بطور کلی پیشرفت تکنولوژی نظامی و همگام شدن دانش پرسنل با آن.
بنابراین اصولاً موجودیت نیروی دریایی و نقش آن بصورت اتفاقی شامل نگردیده یعنی فلسفه وجودی نیروی دریائی که دراولین نگاه ممکن است تصور شود که در ترکیب چند ناوچه ناو، هلیکوپتر، هواپیما که در پایگاههای مستقر گردیده و در زمان صلح به گشت زنیهای مستمر در دریا بپردازند و یا در صورت بروز مخالفان با رویارویی مستقیم با یگانهای رزمی متخاصم نبرد کنند نمی باشد بکله شکل گیری و همچنین نحوه عملکرد خط مشی های عملیاتی و تاکتیکی که د رنیروی دریایی ها مطرح است از یک اصول شناخته شده ای الهام میگیرد. بدیهی است که در این راستا اهداف استراتژی دریایی مفهومی واقعی و علمی خود رابیان می دارد.
بنابراین لازمه دستیابی به اهداف استراتژیکی در اختیار داشت یک قدرت دریایی تشکیل داده و عناصر و عوامل وابسته به دریا از سایر ارگانها و سازمانها ومراکز صنایع دریایی و مردمانی آشنا به حرفه دریایی بنادر و پایگاهها توانایی لازم را برای تأمین منافع ملی در دریا را فراهم آورد.
ممکن است یک نیروی دریایی بحالتی قرار گیرد که نتواند بطور مطلق این سیادت را بدست آورد. در این حالت عرصه دریا به کار زاری تبدیل میشود که نیروی برتر در هر فرصت مناسب با انجام اقدامات تهاجمی ابتکار عمل را در دست گرفته و موجبات تضعیف طرف مقابل را فراهم آورد.
با توجه به اهمیت استراتژیک خلیج فارس و دریای عمان از نقطه نظر تأمین انرژی دنیای صنعتی با عنایت به حیاتی بودن تردد سالم ناوگان تجارتی و نفتی کشور که در طول جنگ تحمیلی به طریق مختلف توسط دشمن مورد تهدید قرار گرفته است و نظر به اهمیت کنترل و حراست این منطقه توسط جمهوری اسلامی ایران که دارای بیشترین ساحل در منطقه شمالی خلیج فارس و دریای عمان میباشد میتوان نتیجه گرفت:
بیش از ۹۰% بودجه ارزی کشور از راه صادرات نفت تأمین می گردد.
با توجه به وضعیت ژئوپولتیکی منطقه خلیج فارس زیر دریائیهای ایران میتوانند نقش بسزائی در امنیت منطقه داشته باشند.
یگانهای زیرسطحی خریداری شده از نظر تاکتیکی، دارای مزیتهای قابل ملاحظه ای درمقایسه با یگانهای سطحی می باشند.
حراست و امنیت نقطه استراتژیک تنگه هرمز که لازمه آن توانائی کنترل در صورت لزوم انسداد تنگه هرمز می باشد، با مجهز بودن به یگانهای زیرسطحی به مراتب با کیفیت مطلوب قابل اجرا میباشد.
اثرات تخریب روحیه در اثر بکارگیری یگانهای زیرسطحی در مقایسه سطحی دارای برتری محسوس میباشد.
با در نظر گرفتن مسائل اقتصادی و سیاسی و نظامی منطقه وجود یگان زیر سطحی برای کشور جمهوری اسلامی ایران برای تأمین امنیت ضروری و حیاتی میباشد.
واژه های کلیدی: زیردریایی، خلیج فارس، دریای عمان،ژئوپلتیکی، صهیونیزم، اوپک، تکنولوژی، آبهای آزاد، امارات متحده عربی، موساد، سیا
فهرست مطالب
فصل اول ۱
بخش اول: عنوان ۱
بخش دوم: مقدمه ۲
بخش سوم: بیان مسئله ۴
بخش چهارم: اهمیت مسئله ۴
فصل دوم: ادبیات تحقیق ۶
بخش اول: وضعیت ژئوپولتیک خلیج فارس و دریای عمان ۷
بخش دوم: اهمیت تنگه هرمز ۳۰
بخش سوم: مسئله جزایر ابوموسی- تنب بزرگ و تنب کوچک ۳۳
بخش چهارم: تاریخچه سخت زیردریائی ۴۳
بخش پنجم: کاربرد زیردریائی در جنگ اول و دوم جهانی ۴۵
بخش ششم: مشخصات فنی زیردریائی ۴۷
بخش هفتم: انواع زیر دریایی و مقدورات آن ۶۱
بخش هشتم: اهمیت زیر دریائی ۶۵
بخش نهم: ماموریت نیروی دریائی ارتش و سپاه ۶۸
بخش دهم: مشخصات ونوع زیردریائی های ایران ۷۰
فصل سوم: روش اجرائی تحقیق ۷۳
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل ۷۶
فصل پنجم: خلاصه تحقیق و پیشنهادات و تعاریف و اصطلاحات ۸۷
منابع و مأخذ ۹۲
فهرست منابع و مآخذ
دانستنیهای زیردریائی و ضد زیردریائی – دافوس نداجا
نفت و استراتژی شرق و غرب – دافوس نداجا
هشت سال دفاع مقدس- انتشارات دفتر سیاسی سپاه
پایان نامه تحصیلی «کاربرد زیردریائی در خلیج فارس و دریای عمان- دانشکده فرماندهی و ستاد هوائی»
جمع آوری اطلاعات از اینترنت
بررسی بحران سازی امارات متحده عربی در سیستم امنیتهای خلیج فارس از چهار منظر دریابان علی شمعخانی
مقدمه
امروزه در جهان گشاده و پهناوری زندگی می کنیم .اندیشه توانا و پیدایشگر بشری اعماق دریاها و آسمانها را تسخیر کرده و به بسیاری از مشکلات اسرار افرینش پی برده است. انسان خاکی توانسته است مقدار زیادی از مبانی علوم را تغییر داده و فرضیه هائی را که سالیان دراز اساس کار دانشمندان بوده از عصری به عصر دیگر متحول سازد واقعیت این است که جهان دائماً در حال تغییر و تحول بوده و آرزوهای دیرینه بشری یکی پس از دیگری تحقق یافته، به نحوی که بشر دیروز امال و آروزهای بر باد رفته خود را بواسطه نبوغ بشری توانسته به آنچه که طبیعت بطور وضوح او را از داشتن آن محروم نموده است دست یابد. امروز پرواز حتی بصورت سفر در فضا انجام میشود و قدرت محرکه اتمی او را قادر نموده که تقریبا بدون وابستگی به اکسیژن اتمسفر به زندگی در زیر آب بپردازد.
لذا به جهت اهمیت ویژه دریا در ابعاد مختلف نظامی – سیاسی- اقتصادی- فرهنگی برای کشور جمهوری اسلامی ایران نیروهای دریائی ارتش و سپاه باید از انعطاف پذیری ویژه ای برخوردار باشند و همواره باید آینده نگر بود که آینده با چه سرعتی تغییر می کند، تا بتواند امادگیهای لازم برای پاسخ گویی قاطع به تهدیدات جواب داد.
با توجه به تغییرات بعمل آمده در توان رزمی کشورهای ساحلی خلیج فارس، نیروهای دریایی ارتش و سپاه باید قادر باشند که از تمامیت ارضی کشور در ابهای جنوبی دفاع نماید.
لذا بر اساس این تفکر و اهداف متعالی انقلاب اسلامی و سابقه چند ساله در فعالیتهای دریایی و تجارب بدست آمده در جنگ تحمیلی (دریایی) و آگاهی از تجهیزات موجود یگانها و لمس مشکلات یگانها و همچنین علاقه مندی پژوهشگر، به موضوع اعلام شده از طرف دانشکده کنترل و فرماندهی، در مورد نقش زیر دریائی های ایران و خلیج فارس و دریای عمان، در حد توان هر چند ناچیز و ناقص جهت اهداف مورد نظر اقدام شود.
بیان مسئله:
آیا زیر دریائی های ایران باعث بوجود آمدن امنیت در منطقه میشود
اهمیت مسئله:
یکی از مسائل مهمی که برای کشور ما در حوزه خلیج فارس اهمیت دارد تأمین امنیت منطقه میباشد. خصوصا اینکه آن منطقه از نظر استراتژیک در جهان حائز اهمیت باشد خلیج فارس با دارا بودن ذخایر نفتی دنیا که عامل بحرکت در آوردن اقتصاد کشورهای صنعتی غرب می باشد و داشتن نقطه استراتژیکی تنگه هرمز که گلوگاه این شریان حیاتی با سایر نقاط جهان می باشد حائز کمال اهمیت میباشد.
برای جمهوری اسلامی ایران که بیشترین خط ساحل را در شمال خلیج فارس و دریای عمان دارا میباشد و همچنین تمامی صادرات نفتی خود را از طریق پایانه های نفتی در این منطقه انجام میدهد و علاوه بر آن اغلب واردات خود را از طریق بنادر در جنوبی انجام میدهد ثبات و امنیت این منطقه دارای کمال اهمیت میباشد.
متاسفانه تجارب حاصله در طول جنگ تحمیلی حاکی از آن بود که ایادی نظامهای استکباری از هیچگونه تلاش در جهت تهدید این منافع و نا امن کردن منطقه در جهت تضعیف جمهوری اسلامی ایران فروگذار نکردند. جهت مقابله با تجاوزات دشمن علاوه بر بکارگیری تجهیزات موجود در نیروی دریایی کشور اعم از ارتش وسپاه و نبودن یک عامل کنترل کننده مطمئن جهت کشتیرانی و بر حذر داشتن تردد کشتیهای دشمن همواره حس می گردد که یگانهای زیر سطحی بصورت مکمل و همراه با یگانهای سطحی کشور توانسته در منطقه خلیج فارس و دریای عمان این سیادت دریایی را انجام دهد.
بخش اول: وضعیت ژئوپولتیک خلیج فارس و دریای عمان
منطقه خلیج فارس در ۲۴ و ۳۰ درجه عرض شمالی و ۴۸ و ۵۷ درجه طول شرقی (نسبت به نصف النهار گرینویچ) واقع شده است و از شمال شرقی به سواحل جمهوری اسلامی ایران و از مشرق به دریای عمان و از جنوب و مغرب به شبه جزیره عربستان محدود می گردد.
سایر مشخصات منطقه خلیج فارس بشرح زیر میباشد:
طول ۸۰۰-۸۵۰ کیلومتر، از دهانه اروند رود، دهانه و رودی تنگه هرمز.
بیشترین عرض ۳۵۰-۳۷۵ کیلومتر در قسمت میانی خلیج فارس
کمترین عرض حدود ۵۰ کیلومتر در قسمت تنگه هرمز
مساحت حدود ۲۴۰٫۰۰۰ کیلومتر مربع
طول سواحل عربی حدود ۱۷۴۰ کیلومتر
طول سواحل ایرانی حدود ۱۲۶۰ کیلومتر از ساحل رودخانه اروند رود تا مرز پاکستان بندر گواتر.
مجموع طول سواحل حدود ۳۰۰۰ کیلومتر
حجم آب خلیج فارس ۱۰۱۲‑* ۱۳ مترمکعب یا ۱۳۰۰ میلیارد متر مکعب
عمیق ترین نقطه خلیج فارس ۹۳ متر(در حدود ۱۵ کیلومتری جزیره تنب بزرگ)
۱۰٫ مناطق عمیق در اطراف جزایر ابوموسی – تنب بزرگ- لاوان- فارسی
۱۱٫ عمق قسمتهای شرقی ۵۰-۸۰ کیلومتر
۱۲٫ عمق قسمتهای غربی ۱۰-۳۰ کیلومتر
۱۳٫ جهت جریان آب از شمال به جنوب شرقی میباشد.
۱۴٫ ارتفاع امواج حداکثر ۳ متر میباشد.
۱۵٫ تعداد جزایر : حدود ۱۳۰ جزیره.
۱۶٫ بزرگترین جزیره : قشم (ایرانی در شمال منطقه)
۱۷٫ بزرگرتین جزیره جنوبی: بوبیان(کویتی) و بحرنی.
۱۸٫ کشورهای همجوار خلیج فارس: ایران- عراق- کویت- عربستان- بحرین- قطر- امارات و عمان
۱۹٫ کشور دارای بیشترین ساحل: ایران
۲۰٫ کشور دارای کمترین ساحل: عراق
کرانه های شمالی و شرقی خلیج فارس همه کوهستانی است و از چندین رشته کوههای متوالی که با یکدیگر موازی هستند تشکیل یافته و هر چه دور میشود ارتفاع آنها بیشتر میگردد و این رشته جبال بوسیله دره هایی از هم جدا و دشت هایی میان آنها ایجاد می گردد که دارای هوای گرم و سوزان است.
سواحل جنوبی و غربی آن به استثنای قسمت شمالی عمان بسیار پست بوده و در بعضی تخته سنگهای زیرابی موجود است. در قسمت بالای خلیج یعنی مصب رودهای بهمن شیر و شط العرب پست و رسوبی است. عمق خلیج درهر ساحل آن مرتفع باشد بیشتر و هر جا پست باشد کمتر است.
کرانه های شمالی خلیج فارس: اوضاع جغرافیایی کرانه های شمالی خلیج فارس از مصب شط العرب تا خلیج چاه بهار از این قرار است:
در راس خلیج فارس دلتاهای شط العرب – بهمن شیر- رود هندیان قرار گرفته است. در دهانه شط تا راس القران سواحل تماما باتلاقی است و در مجاور آن به استثنای دهانه بهمن شیر و شط العرب آبادی وجود ندارد و حوزه های متعددی که مهمترین آنها خود موسی است دیده میشود.
بندر امام خمینی به فاصله ۹۲ کیلومتری دهانه خور موسی و بندر ماهشهر در ۱۸ کیلومتری جنوب شرقی بندر امام خمینی قرار دارد.
از راس القران، راس الطلنب خط ساحلی تشکیل خلیج پهناوری را میدهد. طول کرانه بین این دو راس ۵۰ کیلومتر وبسیار پست میباشد.
ازراس الطنب خط ساحلی تا ۲۰ کیلومتری شمال غربی بوشهر کشیده میشود. سواحل این قسمت پست و ارتفاعات دور از ساحل واقع شده است.
بنادر مهم بین قسمت عبارت است از بندر دیلم، گناوه، ریک، بوشهر
سواحل دشتی:
از جنوب شبه جزیره بوشهر یک رشته کوه در امتداد ساحل کشیده شده بتدریج پست و شنی میشود. در نزدیک این کرانه ها بواسطه باتلاقی بودن زمین و خورهای مختلف آبادی مهمی وجود ندارد و آبادیهای کوچک محلی آمد و شد قایقهای محلی است.
سواحل شیب کوه:
از شرق بندر دیر تا بندر چاوک میباشد. در تمام طول این کرانه سلسله جبالها بقدری نزدیک و ریاست که بنادر در دامنه کوه واقع شده با حداکثر ۱۰ کیلومتر در پشت بنادر کوهستان میباشد. بنادر مهم ساحل شیب کوه عبارتند از: کنگان- طاهری- عسلویه- نابند- شیو- مقام- نخیلو- چیرو
سواحل جهانگیریه:
از بندر چاوک به مسافت ۴۰ کیلومتر بطرف شرقی کشیده شده و از آنجا در امتداد شمال شرقی به مسافت ۱۰۵ کیلومتر تا بندر ضمهیر رفته است. رشته ارتفاعاتی که تا غرب بندر چاوک نزدیک کرانه مهمتر شده است از شمال چاوک امتداد شرقی را گرفته و در ۲۷ کیلومتری بندر خمیر ناحیه باتلاقی منتهی میشود.
بنادر مهم این کرانه عبارتند از : چاوک- مغور- بستانه- شباس- لنگه- کنگ.
در جنوب ساحل بندرلنگه از کنگ بطرف مشرق تپه زیرآبی و پس از آن جزیره قشم میباشد. یک قسمت از این سواحل یعنی از ۳۰ کیلومتری شرق تا بندر خمیر (بطول ۴۸ کیلومتر) باتلاقی و بعد بتدریج اراضی کرانه تا بندر عباس از حال باتلاقی خارج شده و شنی میشود.
کرانه های شمالی جزیره قشم (در حدود ۳۰ کیلومتری از کرانه) باتلاقی پوشیده از درختهای کوچک است و پس از آن مجدداً ساحل تا رأس قشم که انتهای شرقی جزیر ه است سنگی وشنی میشود.
سواحل بندر عباس و مغستان:
بندر عباس در ساحل شمالی تنگه هرمز که مدخل خلیج فارس میباشد قرار گرفته و زمینها هر چه از کرانه دور بشوند بلندتر گردیده و در چند کیلومتری ساحل به تپه هائی که ارتفاع آنها در حدود ۳۰ متر است می رسد. در پشت این تپه ها پستی و بلندی اراضی شدید شده و ارتفاع آنها تا ۲۲۰ متر می رسد. در پشت این تپه ها پستی و بلندی اراضی شدید شده و در ارتفاع آنها تا ۲۲۰ متر می رسد. در دنبال این اراضی سلسله کوههای گنو و در ۸۰۰ کیلومتری نبدر عباس سلسله کوه فارغان واقع است.
کرانه های بحر عمان:
از بندر عابس ساحل در امتداد شرقی و جنوب شرقی، تا دهانه میناب به مسافت ۴۳ کیلومتر امتداد می یابد. این قسمت از کرانه بسیار پست و باتلاقی است از خور میناب ساحل در امتداد جنوب که کرانه های شرقی تنگه هرمز را تشکیل میدهد تا راس الکوه کشیده میشود. بنادر کوچکی در این کرانه واقع شده که مورد استفاده کشتیهای کوچک است.
ازراس الکوه خط ساحلی بطرف مشرق امتداد یافته در ۴۰ کیلومتری آن بندر جاسک میباشد اراضای کرانه در این قسمت پست و باتلاقی و دارای خوردهای متعددی است.
سواحل بلوچستان:
از بندر جاسک بطرف مشرق سواحل جنوبی بلوچستان شروع میشود. و از ۱۰ کیلومتری شمال شرق جاسک یک رشته ارتفاعات بطرف مشرق کشیده شد که بلندی آنها از ۲۰۰ تا ۸۰۰ متر می باشد. فاصله این کوهها تا ساحل دریا از ۲۸، ۳۶ کیلومتر است. کرانه های این ناحیه دارای بریدگیهای بسیار و خیج های متعدد است که مهمترین آنها عبارتند از:
خلیخ پزم میان راس رشیدی و راس پزم
خلیج چاه بهار
خلیج گواتر